Creatieve fotografie (8) Vintage objectieven
door Brigitte van Krimpen
*****
In dit 8e artikel ga ik vintage objectieven bespreken. Vintage is een mooi woord voor tweedehands. Ook wel aangeduid als retro. Het gaat hier om oude lensjes die bij nader inzien heel interessante en creatieve mogelijkheden hebben. Deze “oude “ analoge objectieven hebben een dusdanige lenssamenstelling of lensfouten, dat er mooie creatieve effecten in je opname kunnen ontstaan.
Uiteraard zijn niet alle oude objectieven fantastisch dus zal er wel onderscheid gemaakt moeten worden. Soms is dit natuurlijk heel persoonlijk, maar er springen wel “pareltjes” boven het maaiveld uit. Toen nog niemand deze lenzen “ontdekt” had kon je ze nog voor een prikkie op Marktplaats of E-Bay kopen, maar die tijden zijn veranderd en de prijzen dus ook. Ook op rommelmarkten weten de verkopers inmiddels dat de prijs een tikkie omhoog mag omdat de vraag groot is. Juweeltjes om hun prachtige bokeh zijn o.a. Meyer Optik Görlitz Trioplan 50 mm F 2.8 en Oreston 50 mm F 1.8. De Trioplan is zelfs weer opnieuw in productie genomen om zijn mooie smaakvolle bokeh.
Het woord “bokeh” is van oorsprong Japans en hiermee wordt de kwaliteit van “onscherpte” in het objectief bedoeld. Hierbij speelt de vorm van het diafragma een rol (hoeveelheid lamellen), maar ook de plaats in het objectief en de manier waarop een objectief is gecorrigeerd voor sferische aberratie. Niet elke fabrikant van objectieven besteedt evenveel aandacht aan bokeh. Vaak is er sprake van een afweging tussen enerzijds maximale scherpte in het scherptevlak en anderzijds een langzaam afnemende onscherpte.
De meest bekende vorm van bokeh is echter het geheel van kleurige cirkels in de achtergrond. Dit kan vaak een mooi sprookjesachtig effect aan een opname geven, maar om dit te kunnen bereiken moet je rekening houden met een aantal zaken. De vorm en de grootte van je bokeh cirkels zijn namelijk afhankelijk van de bouw van je objectief en het aantal diafragma lamellen. Elke lichtbron buiten het scherpstelgebied (bijvoorbeeld de lichtvlekken tussen de bomen op de achtergrond van je onderwerp) neemt de vorm aan van je diafragma opening. Hoe ronder dus de lamellen hoe ronder de vormen.
Laat je niet verleiden door alleen dat bokeh wat een mooi effect kan zijn, maar wat sommige mensen ook kunnen zien als weer een nieuw creatief trucje. Je zal uiteindelijk zien dat de achtergrond in je foto misschien nog wel meer sfeerbepalend is voor je opname als het onderwerp zelf. Gebruik het met mate en wissel lekker af met verschillende objectieven in je fotografie.
De kunst is om deze meerwaarde van je objectief te gebruiken om je eigen creativiteit een boost te geven. Bedenk wel dat al dit soort objectieven handmatig ingesteld moeten worden. Verder passen natuurlijk niet alle objectieven op alle cameramerken. Uiteraard zijn er erg veel adapter- of verloopringen op de markt, maar houd wel rekening met de registerafstand van het objectief. Registerafstand bron: ZOOM.nl
"Om de juiste verloopring te kopen moet je de registerafstand (in het Engels flange focal distance) van je camera weten. Dit is de afstand tussen de metalen montagering van de camera tot de chip of film in het camerahuis. Om een adapter te maken die tot in het oneindige kan focussen zonder toegevoegde correctie lenzen moet je er voor zorgen dat de afstand tot de chip / film van de gebruikte lens op de originele camera groter is dan de camera waar je de lens op gaat gebruiken."
Twee illustraties van de registerafstand: De afstand tussen de montagering van de camera tot de chip in het camerahuis. Een voorbeeld ter verduidelijking: Mijn Canon heeft een registerafstand van 44 mm. De lens die ik wil gebruiken heeft een registerafstand van 45.46 omdat de registerafstand van deze lens groter is dan de registerafstand van de camera kan ik een adapter gebruiken zonder correctielenzen. Gebruik ik bijvoorbeeld een lens met een registerafstand van 28,80 mm dan moet ik een adapter gebruiken met een correctielens. Adapters met een correctielens zijn een stuk duurder. Probeer daarom lenzen op de kop te tikken die een grotere registerafstand hebben dan jouw camera. Om het een en ander wat makkelijker te maken is er een overzicht met daarin alle registerafstanden van de meest voorkomende camera systemen. Bekijk hier het overzicht.
Ik ben zelf op dit momenteel in bezit van:
- Helios 58 mm 44-2 F 2.0 (van de eerste spiegelreflex van mijn vader)
- Meyer Optik Görlitz Domiplan 50 mm F 2.8 (rommelmarkt van Berlijn)
- Meyer Optik Görlitz Primotar 135 mm F 3.5 (van de opa van mijn man)
- Nikon Nikkor 50 mm F1.4 (van mijn eigen analoge spiegelreflex uit het verleden)
Een mooi compleet overzicht van vintage lenzen kan je vinden op de volgende plaats: https://www.pbase.com/jaapschelvis/standardlenses
Deze opname is gemaakt met het Helios 58 mm objectief. ISO 100 F2.0 1/8 sec op statief
Deze lens is heel simpel opgebouwd en staat bekend om zijn “swirling bokeh”. Mijn exemplaar heeft zelfs wat luchtbelletjes in het glas.
Minimale scherpstelafstand is wel ongeveer 50 cm, dus voor macro zal je gebruik moeten maken van tussenringen, wat prima gaat. Bij diafragmeren blijft nog een mooi romig beeld over, maar zullen de bokeh bollen verdwijnen.
Deze opname is gemaakt met de Meyer Optik Görlitz Primotar 135 mm F 3.5. ISO 100 F 3.5 1/100 sec op een kersenpitzak vanaf de grond met tegenlicht vroeg in de ochtend met vorst en rijp. Heel duidelijk een ander (maar ook sfeervol) bokeh.
De laatste opname is met een iets minder oud objectief, dat nog steeds een echte klasse “prime” lens is. De Nikkor 50 mm F 1.4 die ik in het verleden gebruikte op mijn analoge Nikon F3 camera. In het analoge tijdperk fotografeerde ik namelijk met Nikon en tegenwoordig met Canon.
Het objectief wordt nog steeds door Nikon geleverd en dat zegt genoeg. Uiteraard volledig handmatig. Deze lens heeft gezien zijn lichtsterkte en grote diafragma opening een zeer kleine beperkte scherpte waardoor in combinatie met een tussenring er hele fraaie zachte opnames mee gemaakt kunnen worden. Na 1 stop diafragmeren (F2.0) presteert het objectief zelfs al met optimale prestatie).
Ik daag jullie uit om veel te experimenteren de komende tijd en ben benieuw naar al die mooie foto’s in de categorie creatieve & experimentele Fotografie van Deel de Natuur!
Lees ook :
Creatieve fotografie 1 Creatieve fotografie
Creatieve fotografie 2 Teleobjectief
Creatieve fotografie 3 ICM
Creatieve fotografie 4 Licht & Bokeh
Creatieve fotografie 5 High key
Creatieve fotografie 6 Abstract
Creatieve fotografie 7 Lensbaby
Reacties